Een overlijdensbericht uit Auschwitz

Rachel (Chelly) Cohen Rodrigues, geboren op 21 augustus 1922 te Schoten/Haarlem is het nakomelingetje van Flora en Abraham.

Als zij geboren wordt is haar zus al 12 en zijn haar drie broers 8, 10 en 14. In 1935, als zij 13 is, maakt zij een ansicht voor haar broer Herman die dan 23 jaar oud is.

De zoektocht naar het leven (en helaas ook het overlijden) van Rachel is niet eenvoudig. De tijdlijn begint op 1 april 1942, als zij in het huwelijk treedt met Cherlock Peper, een Haarlemse Joodse jongen. Rachel trekt op dezelfde dag in bij Cherlock op de Rijksstraatweg nummer 154 in Haarlem. Op 9 april wordt er tegen Rachel proces verbaal opgemaakt wegens ‘Verandering van woonplaats door Joden zonder vergunning’. Al vanaf 15 september 1941 was dit één van de vele maatregelen om de bewegingsvrijheid van Joden te beperken. Toch hebben Rachel en Cherlock deze aanvraag niet gedaan. Op het proces verbaal staat verder dat Rachel zich ‘mede schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit’, maar aan welk strafbaar feit zij zich schuldig heeft gemaakt is niet bekend.

De reis van Haarlem naar Auschwitz

Vervolgens komen er op 16 juni twee rechercheurs uit Amsterdam om Rachel te arresteren. Waarom is niet bekend. Rachel is niet thuis aangetroffen en de politiebeambte op bureau Haarlem Noord krijgt de opdracht elk uur te surveilleren bij het woonadres van Rachel. Rachel meldt zich uiteindelijk om 14.45 uur, waarna zij met twee andere arrestanten naar Amsterdam wordt vervoerd.

Rachel brengt de nacht door op het Amsterdamse hoofdbureau van politie aan de Elandsgracht. Daarna wordt zij de 17e juni naar Bureau Nieuwe Doelenstraat (bureau voor Joodsche zaken) gebracht. Vervolgens verdwijnt ze voor twee maanden uit de archieven, totdat er op 14 augustus melding wordt gemaakt dat Rachel is vervoerd naar de Duitsche gevangenis in Scheveningen. Dit is het Oranjehotel, berucht om de gevangenneming en liquidatie van verzetsstrijders. Vermoed wordt dat Rachel is gearresteerd vanwege actief verzet.

Ook het Oranjehotel overleeft Rachel. Uiteindelijk wordt zij op 9 september in concentratiekamp Ravensbrück geregistreerd als gevangene, met registratienummer 13641. Van daaruit is zij doorgestuurd naar Auschwitz, waar zij op 12 oktober 1942 vermoord wordt. Het is niet bekend of zij haar ouders, Abraham en Flora in de tussenliggende tijd nog heeft gezien, wel staat vast dat vader, moeder en dochter in dezelfde week overlijden (Flora de 8e, Rachel de 12e en Abraham de 15e oktober 1942).

Het is opmerkelijk dat de Sicherheitspolizei vanuit Auschwitz een overlijdensbericht van Rachel stuurt naar de Joodsche Raad in Nederland. In een zeer klein deel van de sterfgevallen werden overlijdensberichten naar de nabestaanden gestuurd om een schijn van normaliteit op te houden. Over veruit de meeste slachtoffers werd vanzelfsprekend geen bericht gestuurd. Hierdoor wisten de nabestaanden van Rachel wel dat zij was omgekomen, maar het lot van haar ouders is tot na de oorlog onbekend gebleven.

Cherlock ziet het door het overlijden van zijn kersverse echtgenote niet meer zitten in Nederland en vertrekt eind 1942 om zich bij de communisten in Estland te voegen, alwaar hij in 1944 overlijdt, vechtend tegen de Duitsers.